Prosfora to chleb liturgiczny używany w tradycji prawosławnej i innych kościołach wschodnich podczas Eucharystii, czyli Najświętszej Liturgii. Jest to specjalnie przygotowany chleb, który odgrywa kluczową rolę w obrzędach liturgicznych, w tym w obrzędzie konsekracji, kiedy chleb staje się Ciałem Chrystusa.
1. Co to jest prosfora?
Prosfora to mały bochenek chleba, zwykle o okrągłym kształcie, który jest przygotowywany z mąki, wody, drożdży i soli, bez żadnych dodatków. Chleb ten jest ofiarowany przez wiernych na początku liturgii jako symbol całego stworzenia, które zostaje ofiarowane Bogu. W trakcie liturgii część prosfory jest konsekrowana i staje się Ciałem Chrystusa, którym wierni się karmią.
2. Proces przygotowania prosfory
Przygotowanie prosfory odbywa się według ściśle określonych zasad:
-
Złożenie ofiary: Prosforę przygotowuje się na specjalnej tacy zwanej prosfornia. Zwykle przygotowuje ją osoba, która ma odpowiednią rolę w parafii, w tradycji prawosławnej znana jest jako "prosforniczka" lub "prosfornik". Chleb musi być przygotowany w sposób staranny i pobożny, z modlitwą i skupieniem.
-
Wykrojenie „Sakramentu”: Z prosfory wycina się specjalną część, zwaną Lambą, która symbolizuje Ciało Chrystusa. Wykonuje się to w sposób precyzyjny, w kształcie krzyża. Na wierzchu prosfory wycina się także literę „IC XC NIKA” (Jezu Chryste Zwycięzca), co oznacza "Jezus Chrystus Zwycięzca".
-
Proces ofiarowania: Prosfora jest ofiarowywana na początku Liturgii, a następnie na ołtarzu jest przygotowywana do konsekrowania podczas obrzędu Eucharystii. W trakcie liturgii chleb zostaje poświęcony i staje się Ciałem Chrystusa.
3. Symbolika prosfory
Prosfora ma głębokie znaczenie teologiczne:
- Symbol ofiary: Prosfora jest symbolem całej ludzkości, która ofiarowuje siebie Bogu. W tradycji prawosławnej chleb symbolizuje Bożą obecność wśród ludzi.
- Eucharystia: W Eucharystii prosfora staje się Ciałem Chrystusa. Podczas konsekracji chleb jest przemieniany przez Ducha Świętego w Ciało Pana Jezusa, a wierni spożywają Go w sakramencie Eucharystii, przyjmując duchowe życie.
- Jedność wiernych: Przełamując prosforę i dzieląc ją w czasie Eucharystii, symbolizuje się jedność Kościoła i wspólnoty wiernych.
4. Rodzaje prosfory
Chociaż podstawowy kształt prosfory jest okrągły, może ona różnić się w zależności od tradycji i miejsca:
- Standardowa prosfora: Jest to podstawowy chleb liturgiczny, o średnicy od 20 cm do 30 cm.
- Mniejsze prosfory: W niektórych regionach i tradycjach wytwarza się mniejsze prosfory, które są ofiarowane przez wiernych w różnych celach, takich jak modlitwa o zdrowie, pomyślność, spokój duszy zmarłych.
5. Wykorzystanie prosfory poza Liturgią
Chociaż prosfora jest używana głównie w liturgii, może być również wykorzystywana do innych celów, takich jak:
- Chleb ofiarny: W niektórych parafiach część prosfory jest ofiarowywana w postaci chleba dla osób w potrzebie.
- Poświęcenie: Prosfora może być także poświęcona przez kapłana w innych okolicznościach, np. podczas świąt kościelnych, aby stała się źródłem błogosławieństwa.
6. Różnice w tradycjach
Choć prosfora jest wykorzystywana w całym prawosławiu, może różnić się w szczegółach w zależności od narodowej tradycji Kościoła. Na przykład w Kościele rosyjskim czy serbskim prosfora może być przygotowywana nieco inaczej, ale jej symbolika i znaczenie pozostają niezmienne.
7. Podsumowanie
Prosfora jest centralnym elementem liturgii prawosławnej i innych kościołów wschodnich. Jest to chleb liturgiczny, który symbolizuje ofiarę całego stworzenia i przemienia się w Ciało Chrystusa w trakcie Eucharystii. Jej przygotowanie i ofiarowanie w liturgii mają głęboki wymiar teologiczny i duchowy, a jej spożywanie przez wiernych jest wyrazem jedności w Chrystusie.
